Zašto je 11. april važan za Srbiju?

Šta ćete vi danas uraditi u cilju zaštite prirode? Ovo pitanje svakog 11. aprila od 2009. godine više nije samo retoričko. Naime, Zakonom o zaštiti prirode iz pomenute godine uspostavljen je Dan zaštite prirode u Srbiji, koji služi kao svojevrsni podsetnik šta je uradjeno i šta tek treba da bude.

Prvi dani aprila nisu nas štedeli, pa je proleće pokazalo sve svoje boje, a nema osobe koja to nije iskoristila da prošeta, vidi se sa prijateljima, uživa na obližnjoj livadi sa decom i popije kafu uz zalazak sunca.

Ipak, kada Sunce zadje “iza ugla”, ono što ostaje govori da ponekad nismo dostojni svih lepota koje nas okružuju.

I dalje ostavljamo otpatke nakon piknika, radije biramo automobil kao prevozno sredstvo i ne vodimo računa da li kao prečicu do stanice koristimo livadu sa prvim pupoljcima aprilskog cveća.

O značaju biljnog i životinjskog sveta naše zemlje govori i podatak da, iako Srbija zauzima svega 0,82% evropskog kontinenta, u njoj živi 18,6% vaskularne evropske flore, dok u fauni kičmenjaka prednjače ptice, sa zastupljenošću od 66%.

Paradoks je i da se zaštita prirode dominantno finansira iz seče šume, i to u nacionalnim parkovima još više nego u ostalim zaštićenim područjima govore podaci  istraživanja Udruženja za zaštitu šuma iz 2022. godine.

Šta je ono u čemu smo ipak bili dobri?

Danas se u zemlji pod zaštitom nalazi 471 područje, a površina zaštićenih područja iznosi 678.237 hektara, što čini 7,66% teritorije Srbije.

Pod zaštitom se nalazi: 5 nacionalnih parkova, 18 parkova prirode, 21 predeo izuzetnih odlika, 70 rezervata prirode, 6 zaštićenih staništa, 315 spomenika prirode, 36 područja od kulturnog i istorijskog značaja, kao i 1784 strogo zaštićenih divljih vrsta i 860 zaštićenih divljih vrsta biljaka, životinja i gljiva.

Ministarka zaštite životne sredine Irena Vujović nedavno je istakla da će taj broj dodatno rasti.

Za ovu godinu je planirano proširenje područja pod zaštitom na 9,21% ukupne teritorije i uz površinu koju obuhvata ekološka mreža, poručuju iz Ministarstva i dodaju da će tada biti reči od oko 30% ukupne površine naše zemlje.

Time će Srbija znatno pre roka ispuniti cilj Konvencije o biodiverzitetu da se pod zaštitu stavi 30 odsto kopnenih i vodenih ekosistema do 2030. godine.

Zašto baš 11. april?

Za Dan zaštite prirode u Srbiji odabran je 11. april zato što je toga dana 1949. godine prvi put ustanovljen status jednog područja kao zaštićenog prirodnog dobra.

To područje su vodopadi u okviru Spomenika prirode “Velika i Mala Ripaljka” na teritoriji opštine Sokobanja.

Međutim, začeci zakonske zaštite prirode u Srbiji sežu daleko u prošlost, a prvi propisi kojima se štiti priroda i čuvaju prirodni resursi datiraju još iz XIV veka (Dušanov zakonik).

Prvo područje koje je zaštićeno na teritoriji današnje Srbije bila je Obedska bara, stavljena pod zaštitu još 1874. godine. Nacionalni park Fruška gora, proglašen 1960. godine, prvi je nacionalni park u Srbiji.

Srbija imala udela za proglašenje Svetskog dana zaštite životne sredine

Generalna skupština UN odredila je 5. jun za Svetski dan zaštite životne sredine jer se tog dana održala Konferencija o zaštiti životne sredine u Stokholmu 1972. godine. Na konferenciji se okupilo 113 država, koje su priredile zajedničku izjavu o potrebi međunarodne saradnje u cilju zaštite životne sredine. Program zaštite je nazvan UNEP, a predlog da se proslavlja 5. jun je dala delegacija Jugoslavije i prema nekim izvorima, ovo je postao centralni događaj Ujedinjenih nacija.

Upravo 15. cilj Agende održivog razvoja bavi se životom na zemlji.

Ciljevi su, izmedju ostalog, da se do 2030. godine, izborimo protiv dezertifikacije, obnovimo degradirano zemljište, uključujući zemljište pogođeno dezertifikacijom, sušom i poplavama, i nastojanje da se postigne neutralan svet od degradacije zemljišta.